Wettelijk kader voor de Samenlevingsdienst

De samenlevingsdienst is een regeling die het mogelijk maakt dat jongeren zich inzetten voor een project van algemeen belang. Naast de inzet voor een sociaal project kunnen de jongeren tegelijk opleidingen en bewustmakingstrainingen (verplichte burgerschapsmodules) volgen om individuele autonomie, burgerzin en ideeën over sociale diversiteit en solidariteit te bevorderen.

De samenlevingsdienst:

• is toegankelijk voor alle jongeren tussen 18 en 25 jaar die in België verblijven, zonder specifieke voorwaarden. In bepaalde uitzonderlijke gevallen (strafrechtelijke veroordelingen e.d.) mag een jongere geen samenlevingsdienst uitvoeren ;
• duurt zes tot maximaal twaalf maanden en mag maar één keer worden voltooid ;
• geeft de jongere recht op een vaste vergoeding van maximaal 550 euro per maand. De vergoeding kan worden gecumuleerd met bepaalde vervangingsinkomens. Er moet echter nog een plafond worden vastgesteld voor die cumulatie.

Tijdens zijn dienst heeft de jongere:

• recht op bepaalde stelsels zoals vaderschaps- of moederschapsverlof. Ook de arbeidsongevallenregeling en andere beschermingsmaatregelen (gezondheidstoezicht, opzegtermijn) zijn van toepassing;
• recht op een vrijstelling van beschikbaarheid op de arbeidsmarkt. De dienst telt mee voor de dagen van de beroepsinschakelingstijd voorafgaand aan een eventuele uitkeringsaanvraag voor volledige werkloosheid.

De samenlevingsdienst wordt verricht bij ‘gastorganisaties’ die vooraf erkend zijn door het Agentschap van de Samenlevingsdienst.

Het betreft voor de duidelijkheid een nieuw statuut van 'burger in dienst'. Het gaat dus niet over een werknemer, zelfstandige, ambtenaar of vrijwilliger.

Let wel: de activiteiten die aangeboden worden aan de burgers in dienst in het kader van hun opdracht, mogen niet overeenstemmen met vaste jobs die geregeld worden door de statuten van het openbaar ambt, noch met jobs die noodzakelijk zijn voor de normale werking van de gastorganisatie en die kunnen ingenomen worden door werknemers met een arbeidsovereenkomst, noch met activiteiten die overeenstemmen met deze die gewoonlijk uitgevoerd worden door zelfstandigen bij de gaststructuur.

Er moet een driepartijenovereenkomst tussen het Agentschap, de jongere en de gastorganisatie gesloten worden.

Er zullen nog uitvoeringsbesluiten en praktische richtlijnen nodig zijn om verdere invulling te geven (o.a. bevoegde inspectiediensten controle arbeidsduur, gezondheid en veiligheid op het werk, …)

Het is momenteel ook nog niet helemaal duidelijk wat de toekomst van het huidige Platform voor de Samenlevingsdienst zal zijn. Aannemelijk scenario is dat het platform met haar expertise zich kandidaat stelt om de aanstelling van het Agentschap van de Samenlevingsdienst te verkrijgen.

De website www.samenlevingsdienst.be van het platform biedt momenteel ook nog informatie over samenlevingsdienst in de oude vorm.

De mogelijkheid om een Samenlevingsdienst te verrichten bestaat al sinds 2007 via de vzw “Platform voor de Samenlevingsdienst”, maar een wettelijk kader ontbrak. Met de wet van 15 mei komt de wetgever daaraan tegemoet. De wet werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 31 mei 2024.

De Vlaamse regering heeft besloten om een verzoek tot nietigverklaring tegen deze regeling in te dienen bij het Grondwettelijk Hof, omdat er een mogelijke bevoegdheidsoverschrijding is van de federale regering.

Dit betekent dat er nog niet meteen een concrete verdere uitwerking zal zijn van het nieuwe statuut samenlevingsdienst.

Wet van 15 mei 2024 tot invoering van een Samenlevingsdienst, Staatsblad 31 mei 2024.