Socioculturele organisaties: de verborgen economische kracht

Dag Robin, Sociare en Verso hameren op het feit dat wij ook ondernemingen zijn en als volwaardige ondernemingen behandeld moeten worden. Maar... dat zijn we toch ook?

'Dat klopt! De eenmaking van het Wetboek Ondernemerschap (finaal sinds januari 2024) zorgt ervoor dat vzw's, stichtingen en vennootschappen onder hetzelfde Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen vallen. Het enige verschil met een vennootschap is dat een sociale onderneming de winst niet mag uitkeren aan aandeelhouders. De herinvestering in de realisatie van de sociale doelstellingen blijft dus de ultieme bestemming van eventuele winst. Een vzw kan dus wettelijk gezien onbeperkt economische activiteiten verrichten. Let op: er is wel een statutenwijziging noodzakelijk om dit mogelijk te maken.

Dit is een zeer positieve trend. Sociale ondernemingen zijn actief in diverse sectoren, waaronder de socioculturele sector maar ook de gezondheidszorg, de welzijnssector en de sectoren die zorgen voor aangepaste tewerkstelling. In andere landen wordt deze dienstverlening grotendeels uitgevoerd door commerciële of publieke spelers. Dat is niet het geval in ons land, wat ons juist zo uniek maakt. In de socioculturele sector alleen stellen we maar liefst 26.000 mensen tewerk.'

Heel positief dat wij juridisch op gelijk niveau staan als profit ondernemingen. Want sociale ondernemingen botsen op dezelfde problemen als profit ondernemingen, en moeten daarvoor kunnen terugvallen op hetzelfde Wetboek. Of zie ik dit verkeerd?

'Dat is een heel correcte analyse! Omdat wij onder hetzelfde Wetboek vallen als profit ondernemingen, moeten wij ook in orde zijn met onze financiering, ons personeelsbeleid, onze rapportering, onze duurzaamheidsinitiatieven… Net als andere ondernemingen dwingt de digitale transitie sociale ondernemingen om snel te evolueren, met aandacht voor cyberveiligheid, artificiële intelligentie,… Ondanks vele inspirerende voorbeelden in de social profit, zien we nog te weinig doorstroom naar grote Europese subsidies of Vlaamse initiatieven.'

Hoe komt dat? Worden we nog anders behandeld door de overheid?

'Dat zou eigenlijk niet meer mogen, maar gebeurt vaak nog in de praktijk. Met de eenmaking van het Wetboek Ondernemerschap in 2024 zijn sociale ondernemingen juridisch gelijkwaardig aan andere ondernemingen. Hoewel er dus geen onderscheid meer mag gemaakt worden tussen sociale en profit bedrijven, zien we dat er nog een grote kloof is om de bestaande regels en procedures aan te passen opdat sociale ondernemingen niet langer uitgesloten worden van de ondersteunende maatregelen voor ondernemen en innoveren. Veel administraties zijn zich nog niet volledig bewust van de implicaties van deze wetswijziging, waardoor sociale ondernemingen vaak niet de ondersteuning krijgen die ze verdienen.'

'Veel steuninstrumenten zijn nog steeds exclusief gericht op profit ondernemingen, zoals de KMO-portefeuille en de Strategische transformatiesteun. De KMO-portefeuille bevat belangrijke middelen voor opleidingen, innovatie en arbeidsorganisatie. Zo betalen managers uit vzw’s vaak een hoger tarief voor vormingen aan business schools of mislopen sociale ondernemingen intellectuele-eigendomsrechten bij samenwerkingen met profit ondernemingen omdat ze geen hoofdaanvrager van de funding ervoor zijn. De Strategische transformatiesteun zijn opstapjes naar O&O projecten (onderzoek & ontwikkeling) die cruciaal zijn voor innoverende ondernemers (o.a. rond cybersecurity).'

'Sociare en collega Tine Holvoet van Verso zijn bezig om dit zoveel mogelijk aan te kaarten bij de overheid. Zo hield Tine een interessant gesprek met Elena Balachov, bedrijfsadviseur bij VlAIO. Een interessant artikel dat je hier kan lezen.'

Leuk om te horen dat ze bij Verso hier fel mee bezig zijn. Werpt het ook zijn vruchten af?

'Jazeker! Neem nu bijvoorbeeld de Subsidiedatabank van VLAIO. Dit platform wordt steeds meer afgestemd op de noden van sociale ondernemingen. Sinds kort kan je filteren op subsidies die gelden voor vzw’s met economische activiteit en vzw’s met andere activiteit. Er is ook een selectie mogelijk op ‘focus op sociale economie’. Dit zorgt voor een passender en betrouwbaarder gebruik van de beschikbare ondersteuning voor opleiding, advies, investeringen en onderzoek & ontwikkeling.'

'In de praktijk lopen er nog te veel sociale ondernemers verloren in het overweldigende aanbod aan subsidie- en financieringsmogelijkheden. Tussen de bijna 200 maatregelen is het vaak moeilijk om je een weg te banen door de subsidiedatabank van VLAIO. We raden daarom aan om contact op te nemen met eerstelijnsadviseurs van VLAIO. Zij detecteren op maat mogelijk relevantie subsidies bij allerlei instanties en kijken of er bijvoorbeeld geen innovatiesubsidie aan de orde is. Ook voor vzw’s is innovatiesteun vaak een optie als ze een nieuwe technologie willen ontwikkelen, een nieuwe service willen aanbieden of werken aan een nieuw businessmodel.'

Heb je nog tips voor leden die hier geïnteresseerd in zijn?

'Ondanks de groeipijntjes die er zijn, bestaan er vandaag al heel wat interessante initiatieven voor socioculturele ondernemingen die onze organisaties nog vaak onbenut laten. Ik som er hieronder enkele op.

• Schrijf je zeker in op de nieuwsbrief van VLAIO. Neem ook zeker een kijkje op hun subsidiedatabank. Zo kom je terecht bij heel wat interessante initiatieven van de Vlaamse overheid.
• VLAIO beheert eveneens een expertisedatabank, met individuele of groepstrajecten rond ondernemingsplannen opstellen, managementskills verbeteren, duurzaam ondernemen, internationaliseren…
• Vergeet zeker niet het aanbod van Groeilabz, dat Verso uitbouwde samen met Groep Maatwerk, Herwin, SOM, Vlaams Welzijnsverbond, Zorggezind, Zorgnet-Icuro en Sociare. Groeilabz is een opleidingsformat voor managers binnen sociale ondernemingen dat ondersteund wordt door VLAIO. De belangrijkste doelgroep is middenmanagement, directie en bestuurders. Via intensieve en interactieve bootcamps en lerende netwerken bracht het initiatief sinds 2020 jaarlijks 300 deelnemers in contact met hoog aangeschreven experts. Thema’s zoals digitale strategie, ecologische transitie en financieel management worden getackeld in collectieve trajecten van telkens vijf halve dagen op maat en in de buurt van de deelnemers.
• Het Enterprise Europe Netwerk kan organisaties helpen die internationaal willen samenwerken. Zij lezen Europese steunaanvragen na en kunnen je in contact brengen met Europese partners wanneer samenwerking vereist is voor bijvoorbeeld grote Europese tenders.
• Flanders Investment & Trade biedt interessante ondersteuning aan alle ondernemingen, ook onze socioculturele ondernemingen dus.
• Het VLEVA omschrijft zichzelf als ‘jouw brug tussen Vlaanderen en Europa’ en ondersteunt ondernemingen die willen rekenen op Europese subsidies.
• Trividend investeert risicokapitaal in de sociale economie. Een persoonlijke aanrader, check zeker hoe zij jou kunnen helpen.
• Neem zeker een kijkje bij de Adviesraad Financier Je Sociaal Onderneming. Deze groep experten biedt feedback op alle financiële aspecten van je organisatie. Ze staan klaar om jullie te helpen met hun financiële kennis.'

Bedankt Robin voor dit gesprek.