Arbeidsvrijstelling in onze sector: hoe moet het verder?

Dag Robin. Wil je om te beginnen nog even uitleggen waar de regeling rond arbeidsvermindering vandaan komt?

Robin: 'De eerste afspraken werden begin jaren 2000 gemaakt, tijdens de onderhandelingen over VIA-2. Het was de tijd van de witte woede, van de noodzaak om te erkennen dat verplegers een zware job hebben. Onze sector werd toen uit solidariteit meegenomen. In de akkoorden werden middelen voorzien voor av-dagen onder de vorm van werkdrukvermindering. Intussen zijn we 20 jaar later, en we zien dat die middelen wel héél beperkt zijn. Slechts 10 tot 15% van de kost die een werkgever heeft voor dit stelsel wordt gedekt. Wat natuurlijk te weinig is.'

Dat is inderdaad echt niet veel. Hoe komt dat?

'Tijdens de afgelopen twintig jaar zijn de kosten stevig gestegen, alleen al door de leeftijdsevolutie van de werknemers in de sector. In het laatste kwartaal van 2022 had 40% van de werknemers recht op av-dagen, de helft daarvan als 55-plusser. Veel werknemers kunnen dus van de vermindering genieten. De kostprijs en de impact van de av-dagen op onze organisaties kan je moeilijk onderschatten.'

Welke andere belangrijke evoluties zie je nog, in vergelijking met twintig jaar geleden?

'Naast de stijging van de kosten, is het aantal organisaties en werknemers sterk gegroeid. Dat betekent dat de middelen voor werkdrukvermindering over meer personen en meer organisaties verdeeld moeten worden. Twintig jaar geleden zag de arbeidsmarkt er ook helemaal anders uit dan nu. Zo was er toen een grote nood aan voldoende jobs voor schoolverlaters. Dat is vandaag toch helemaal anders.'

We zijn natuurlijk benieuwd naar hoe onze leden hiernaar kijken. Wat zijn de belangrijkste resultaten uit de bevraging?

'Eerst en vooral bevestigt net geen 60% van de bevraagden dat de werkdruk in hun organisatie stijgt door de av-dagen. Ze moeten schuiven met opdrachten, collega’s moeten taken opvangen tijdens afwezigheden, de planning van het werk verloopt moeilijker. De grootste groep geeft aan dat werknemers die recht hebben op av-dagen niet rond geraken met het werk.'

'Daarnaast zegt een grote groep werkgevers dat hun werknemers aangeven gewoon niet zo veel vakantie nodig te hebben. We vroegen ook of organisaties afwezigheden door av-dagen structureel opvangen, bijvoorbeeld door extra werknemers aan te werven of door uren van collega’s uit te breiden. Meer dan 80% van de organisaties doet dat niet. Het ontbreekt hen eenvoudigweg aan voldoende middelen om aan te werven of uren uit te breiden.'

'De helft van de bevraagde organisaties geeft aan dat werknemers die av-dagen opnemen moeilijker inzetbaar zijn en zelfs dat de dienstverlening van de organisatie soms in het gedrang komt. De planning van de werkroosters verloopt minder vlot.'

We kunnen ons wel voorstellen dat zo’n regeling de sector aantrekkelijk maakt voor nieuwe werknemers, niet?

'Ja, dat klopt. Ik vind dat een van de meest opvallende resultaten van onze bevraging. Het merendeel van de organisaties is het daarmee eens. Dat is nogal vanzelfsprekend. Als je extra verlof kan aanbieden, zal de sollicitant graag bij jou willen komen werken. Maar tegelijk zegt een grote groep ook dat av-dagen een drempel vormen voor hen om oudere werknemers aan te werven. Ze willen heel graag kansen geven aan oudere werknemers. Maar ze moeten dan wel rekening houden met de inzetbaarheid van de sollicitant, en eventueel taken doorschuiven naar andere collega’s enzoverder. En de rekening moet kloppen.'

'In de bevraging vroegen we ook naar de mening van de werkgevers over het aantal av-dagen waarop werknemers recht hebben. Een meerderheid van de werkgevers vindt dat de 12 dagen waar 45-plussers recht op hebben, er al veel zijn. Maar het wordt vooral heel duidelijk bij de 36 dagen voor de 55-plussers: dat aantal vindt iedereen écht veel te groot.'

Hoe kijken organisaties naar de kostprijs van de av-dagen?

'Werkgevers krijgen dankzij VIA wel middelen voor werkdrukvermindering voor 50- en 55-plussers, maar we zien al jaren dat die bedragen helemaal niet toereikend zijn. Die middelen dekken maar 10 tot 15% van de kosten. Voor organisaties die geen extra middelen of voldoende reserves hebben, is dat echt een hele grote kost. Heel concreet kreeg een organisatie in 2023 voor een 50-plusser 907,68 euro per VTE, en voor een 55-plusser was dat 1815,54 euro per VTE. De dagloonkost van de dagen waarop die werknemers afwezig zijn, ligt heel wat hoger.'

'Als je graag nog wat verder rekent, is het volgende een goede oefening: een werknemer werkt gemiddeld 231 dagen op een jaar. Daartegenover staat de loonkost die je daarvoor betaalt. Je weet dus hoeveel die werknemer gemiddeld per dag kost. Bereken je die gemiddelde dagprijs voor een 55-plusser met 36 av-dagen, dan werkt die maar 195 dagen per jaar (231 dagen min 36 dagen). De jaarloonkost van die werknemer kan je dan ook maar delen door 195 dagen. Je ziet onmiddellijk dat zo’n werknemer heel wat duurder is. Je ziet natuurlijk ook dat je er helemaal niet komt met de 1800 euro die je daarvoor krijgt in de VIA-middelen.'

Als we kijken naar de impact van het hele stelsel, is er dan geen alternatief denkbaar?

'We denken bij Sociare na over een mogelijke hervorming van het systeem, waarbij we rekening houden met de huidige realiteit en de verschillende levensfases. Een systeem dat betaalbaar is voor organisaties. We moeten natuurlijk overeenkomen in het sociaal overleg. We kijken daarvoor naar een volgend VIA, het zevende intussen.'

Op naar de onderhandelingen, zou ik zeggen. Dankjewel Robin voor de toelichting.

Meer lezen over VIA of over de afspraken in verband met av-dagen?